Open Thor test innovatie in reële context

We schrijven 2016 als EnergyVille – een samenwerkingsverband tussen KU Leuven, UHasselt, VITO en imec - zich op het Genkse Thor Park vestigt. Dat wetenschapspark op de voormalige mijnterreinen van Waterschei brengt gerenommeerde onderzoeksinstellingen, startende, groeibedrijven en wereldspelers samen die actief zijn in de energiesector, de maaksector en smart city applicaties. “Dat was ook het moment dat we de eerste zaadjes voor het living lab plantten”, herinnert zich Daan Six, Research Program Manager bij VITO / EnergyVille. “We zagen een concrete behoefte aan een testzone. Om echt vooruitgang te boeken met de innovaties waar de partijen hier op Thor Park rond werken, hadden we nood aan een regelluwe testzone met bepaalde vrijheidsgraden. 5 jaar later, in 2021, hebben we het idee van een volwaardig living lab waar kunnen maken. We beschikken binnenkort over een state of the art basisinfrastructuur die bedrijven toelaat nieuwe ontwikkelingen te testen. Die ruggengraat bestaat uit een vijfde generatie warmtenet op lage temperatuur (CollecThor) waarop bedrijven nieuwe technologie, bijvoorbeeld een slimme warmtepomp, kunnen koppelen om te testen in een reële context met echte eindgebruikers. Daarnaast is er een slimme laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen, de unieke renovatie van een voormalige mijnwerkerswijk tot een positieve energiewijk, een intelligent dataplatform, wijkbatterijen, energieknooppunten, opwekking van hernieuwbare energie door middel van zonnepanelen, zonnespiegels, thermische installaties en een gelijkspanningsnet. Verschillende technologieën worden ook aan mekaar gekoppeld door middel van zogeheten energieknooppunten, op die manier bieden we de mogelijkheid een nieuwe batterij uit te proberen in een relevante omgeving of om gelijkstroomtechnologie (DC) te testen en te valideren. Deze basisinfrastructuur moet bedrijven toelaten hun producten of systemen in een realistische setting te testen voor ze die uitrollen op de markt. Vandaar ook dat we voor een open structuur kiezen, iedereen is hier dus welkom.”

Unieke geografische context

Het bijzondere aan het Open Thor Living Lab is de geografische afbakening van het living lab. Die beperkt zich zoals vaak bij andere living labs niet tot één bedrijventerrein, tot één woonwijk, of een andere strikt afgebakende zone. “Het Open Thor Living Lab is een diverse mix van bestemmingen. Naast het Thor Park strekt het living lab zich uit over twee aanpalende woonwijken: Nieuw Texas enerzijds, de aangrenzende tuinwijk Waterschei anderzijds en de naburige terreinen van KRC Genk. De verschillende zones hebben ieder een andere context en uitdaging, en vormen samen een waardevol ecosysteem van industriële bedrijven, onderzoekers, ondernemers, eindgebruikers, burgers en overheden. De integratie van de twee woonwijken is een dankbaar gegeven omdat we zo op grotere schaal toepassingen kunnen testen. Bovendien kunnen innovaties voor individuele woningen al getest worden in de 2 identieke testwoningen van THOREAQ – officieel geopend in maart 2024 -, waar ook innovaties in gebouwschilelementen getest kunnen worden. Daarnaast heeft KRC Genk met de renovatie van zijn stadion en de bouw van een nieuw oefencomplex dan weer plannen die het ideale momentum bieden om nieuwe technologie te integreren. Zo spelen we met het idee om een wijkbatterij te installeren die de nodige, verplichte back-up power biedt tijdens Europese wedstrijden, maar die op andere momenten de woonwijken van elektriciteit kan voorzien”, verklapt Daan Six.

Nog opmerkelijk aan het Open Thor Living Lab is de tijdshorizon waarop de initiatiefnemers mikken. Vaak loopt een demonstratie- of innovatieproject voor enkele jaren om op het einde van de projectduur de volledige infrastructuur te ontmantelen. Terwijl het bijzonder moeilijk is om zo’n infrastructuur gefinancierd te krijgen. Zonde van het geld, meent Daan Six. “Daarom willen we de infrastructuur in onze achtertuin zo lang mogelijk ten dienste houden van de maatschappij. Wij gaan daarom uit van een minimale looptijd van 15 jaar. Bovendien verwachten we dat de behoefte aan innovatieteststructuur nog zal aantrekken. Er komen ongetwijfeld nog nieuwe noden binnen de industrie die we nu nog niet op de radar hebben. We willen onze innovatiebackbone dan ook continu vernieuwen om in te spelen op die behoeften. Als we dat goed aanpakken, is het Open Thor Living Lab nog minstens 20 tot 30 jaar relevant. De energietransitie van 2050 zou een logisch eindpunt zijn, al mag het natuurlijk daarna nog doorlopen. Aangezien we hier op Thor Park op het kruispunt van innovatie in de energiesector en maakbedrijven zitten, biedt die kruisbestuiving veel potentieel.”

Financiële ondersteuning

Om de verschillende infrastructuurprojecten in de praktijk om te zetten, maakte de Vlaamse overheid begin dit jaar 6,5 miljoen euro vrij. Die financiële injectie zal Open Thor gebruiken voor de uitbouw van het energieknooppunt op Thor Park, een DC backbone op Thor Park waarop een vijftal gebouwen gekoppeld worden, het inkoppelen van 2 THOREAQ testwoningen en Thor Central op het thermisch netwerk en een energieknooppunt in de woonwijk. “Dit laatste energieknooppunt is opgebouwd rond de Europese wijkbatterij en het wordt ook een informatiepunt waar de burgers zich kunnen informeren over het living lab en waar ze meer informatie krijgen over de toestellen die op wijkniveau worden aangestuurd. Het energieknooppunt op Thor Park zelf is een fysieke locatie nabij Thor Central en de T2 Campus, waar het thermisch, het AC- en DC-netwerk samenkomen. Het wordt als het ware het kloppend hart van Open Thor. We voorzien hier een plein en een gebouw waar bedrijven hun testinfrastructuur kunnen opstellen en op de backbone connecteren. Bovendien kunnen ze voor hun innovatienoden ook een beroep doen op de expertise van de moederinstituten van EnergyVille”, duidt Daan Six.

Onderscheidend vermogen

In ons land en Europa bestaan verschillende proeftuinprojecten en naast Genk ook nog andere Living Labs. Toch mag het Genkse initiatief zich als een witte raaf in deze groep beschouwen. “Open Thor is een van de frontrunners in Europa. We onderscheiden ons van andere projecten omwille van de looptijd en geografische context. Dat niet alleen omwille van de mix aan functies, maar ook gezien de schaal het living lab. Tot slot wordt Open Thor gedreven door vier onderzoeksinstellingen, de stad Genk en Thor Park, terwijl doorgaans één onderzoeksinstelling de drijvende kracht is achter andere living labs. Dat vraagt dat alle partijen uit hun comfortzone treden om het ecosysteem volledig te activeren. En dat werkt hier wonderwel”, besluit Daan Six.