Waarom grijswater hergebruiken?

Grijswater is het water dat afgevoerd wordt van alle sanitaire toestellen met uitzondering van toiletten en urinoirs. De term donkergrijswater heeft betrekking op water dat afkomstig is van de keuken en de wasmachine, de term lichtgrijswater op al het andere grijswater.

Gelet op de terugkerende en langere droge periodes winnen grijswatersystemen aan belang, aangezien dit water ook beschikbaar is wanneer het niet regent. Bovendien is de productie van (licht)grijswater niet afhankelijk van de dakoppervlakte en in veel gevallen vrij goed afgestemd op het watergebruik van de toiletten (de meest gebruikte grijswatertoepassing).

Normalisatie

De Europese norm NBN EN 16941-2 bespreekt de voornaamste kenmerken van de verschillende systemen voor grijswaterbehandeling, de potentiële bronnen voor grijswaterrecuperatie, de mogelijke toepassingen ervan en de te volgen hiërarchie in de toestellen die water voor hergebruik leveren en in de toestellen waarvoor het water gebruikt wordt. Verder adviseert de norm over de aanpak van ontwerp, dimensionering, installatie, gebruik en onderhoud van een grijswatersysteem. Tot slot geeft de norm advies over de waterkwaliteit voor de beoogde toepassing.

Hoofdcomponenten

Een grijswatersysteem bestaat uit vier hoofdcomponenten: opvang, behandeling, opslag van het behandelde water en verdeling.

De voorzieningen voor de opslag en behandeling kunnen zowel binnen als buiten (ondergronds) opgesteld staan en moeten voorzien zijn van een overloop. Bij overlopen die aangesloten zijn op een riolering mag er geen risico bestaan op terugslag (zie Buildwise-artikel 2017/03.11). De bijgevoegde afbeelding geeft een voorbeeld van een installatie voor het hergebruik van grijswater.

De toepassingen voor gezuiverd grijswater zijn identiek aan die van hemelwater, met uitzondering van het gebruik in de tuin, dat momenteel niet toegelaten is in het Vlaamse Gewest. Aan de tappunten van gezuiverd grijswater moet duidelijk aangegeven worden dat het om niet-drinkbaar water gaat.

Algemeen geldt dat de opslagduur van het onbehandelde grijswater altijd zo kort mogelijk gehouden moet worden. Daarom wordt de dimensionering van het systeem gewoonlijk gebaseerd op de afname per dag. Het behandelde grijswater wordt dus best niet langer dan 24 uur in de tank gestockeerd.

Soorten grijswatersystemen

De norm NBN EN 16941-2 maakt een onderscheid tussen verschillende soorten grijswatersystemen:

• systemen voor (vrijwel) direct hergebruik zonder behandeling of door enkel vuildeeltjes op het oppervlak te verwijderen of op de bodem te laten bezinken. Strikt genomen vallen deze systemen niet onder de norm, omdat ze niet voldoen aan de minimale kwaliteitseisen (zie NBN EN 16941-2, Bijlage D)
• fysisch-chemische basissystemen: het vuil wordt vóór opslag gefilterd terwijl chemische ontsmettingsmiddelen (bv. chloor of broom) de bacteriegroei tijdens de opslag tegengaan. De maaswijdte van de filters kan variëren. De verregaandste filtratietechniek voor grijswatersystemen is omgekeerde osmose, die de kleinste deeltjes uit het water kan verwijderen. Omdat deze techniek veel energie en water vergt, wordt er vaak gebruikgemaakt van voorafgaande ultrafiltratie (filtratie van zeer fijne deeltjes in suspensie of opgelost in water) of een extra chemische voorbehandeling om de vuildeeltjes te laten samenklonteren opdat ze gemakkelijker uit het water verwijderd zouden kunnen worden
• biologische systemen: aerobe of anaerobe bacteriën verteren organisch materiaal in het opgeslagen grijswater. Een aeroob vergistingsproces vergt meer plaats, verbruikt zuurstof en genereert relatief grote hoeveelheden slib, terwijl een anaeroob vergistingsproces afgesloten wordt van zuurstof en minder slib produceert (maar wel biogas)
• biomechanische systemen: dit zijn de meest geavanceerde systemen waarbij biologische en fysische behandelingen gecombineerd worden.

In de praktijk zijn veel grijswatersystemen hybride systemen waarbij meerdere behandelingen gecombineerd worden.

Grijswaterkwaliteit

Aangezien de initiële kwaliteit van het grijswater bepaalt welke behandeling noodzakelijk is voor de beoogde toepassing, moet de ontwerper van een grijswatersysteem inzicht krijgen in de samenstelling van het opgevangen grijswater. In de eerste plaats spelen de aangesloten sanitaire toestellen hierin een belangrijke rol. Grijswater uit de keuken en de wasmachine heeft de laagste prioriteit in de rangschikking van aan te sluiten toestellen; grijswater afkomstig van het bad of de douche de hoogste. Verder hebben de levensstijl en het gedrag van de gebruikers een grote invloed op de waterkwaliteit.

Behalve in de opstartfase van het grijswatersysteem, wordt aangeraden om de conditie van het water frequent te controleren. Naar gelang van de controleresultaten over een langere periode kan het verantwoord zijn om het aantal controles te verminderen.

De norm NBN EN 16941-2 geeft advies over de kwaliteitsparameters van het behandelde grijswater in functie van de toepassing. Het onderscheid tussen sproeitoepassingen en niet-sproeitoepassingen is hierbij belangrijk. Voor deze laatste gelden doorgaans strengere eisen, aangezien er een risico op legionellabesmetting bestaat.

Momenteel wordt in het COOCK-project ‘Waterbewust bouwen’ (gesubsidieerd door VLAIO) onderzoek gedaan naar de vereiste waterkwaliteit in functie van diverse toepassingen waarbij grijswater een belangrijke rol speelt.

Bron: het artikel ‘Wat houdt het hergebruik van grijswater in?’ van ir.-arch. Liesbeth Vos en ir. Bart Bleys, in het Buildwise Magazine van juli-augustus 2023. Enkel het originele artikel, te vinden op www.buildwise.be, geldt als referentie.