Bosdienst Brussels Gewest op Demo Forest


De tweede Belgische staatshervorming in 1980 hevelde de bevoegdheid ‘Bos’ over naar de gewesten. Deze hervorming leidde tot de oprichting van drie gewestelijke bosbouwdiensten. De Brusselse bosbouwdienst is zowel de kleinste als de meest stedelijke dienst.

De Brusselse Bosdienst beheert bijna 2.000 ha bos en woud. Het Zoniënwoud is het grootste bosmassief van het Brusselse Gewest. Deze groene long van Brussel is 1.654 ha groot (van de 4.400 ha van het intergewestelijk massief) en beslaat bijna 10% van het grondgebied van het gewest. Het Zoniënwoud vertegenwoordigt 95% van de beboste gebieden die de bosdienst beheert en 60% van de groene zones in Brussel die toegankelijk zijn voor het publiek. De andere sites die de Brusselse Bosdienst beheert, zijn kleinere bossen in Ukkel (Verrewinkelbos, Buysdellebos, Perkebos en Kapel Hauwaertbos) en Jette (Laarbeekbos en Dielegembos), in een dichtbevolkt stedelijk weefsel.


Beheer combineert recreatieve functie en bescherming erfgoed

Doordat deze beboste gebieden zeer populair zijn bij wandelaars, joggers, fietsers, ruiters en jeugdbewegingen is het ecologische en biologische evenwicht er erg kwetsbaar geworden. Bosopzichters, een nieuwe bosfunctie die werd gecreëerd, steunen boswachters in hun missie om de steeds talrijkere bosbezoekers te omkaderen. Hun werk bestaat vooral uit het informeren en sensibiliseren van het publiek. Ze hebben ook administratieve politiebevoegdheden en kunnen waarschuwingen geven en administratieve boetes uitschrijven. Hierbij wordt steeds voorrang gegeven aan de dialoog en wordt pas in laatste instantie een pv opgesteld.

Om de behoeften en verwachtingen van de gebruikers te verzoenen met het behoud van dit uitzonderlijke biologische erfgoed, waarvan het merendeel beschermd wordt op de lijst van Monumenten en Landschappen en recenter als Natura 2000-gebied, worden multifunctionele beheerplannen opgesteld. Het beheerplan voor het Zoniënwoud werd goedgekeurd door de Brusselse regering en beoogt een duurzaam beheer van het Zoniënwoud op landschappelijk, historisch, natuurlijk, socio-recreatief en economisch niveau.

De belangrijkste doelstellingen zijn :

• Een betere weerbaarheid van het Zoniënwoud tegen de klimaatverandering;
•  De bescherming van de fauna, de flora en de opmerkelijke habitats: beheermaatregelen werden opgenomen in het kader van het Natura 2000-statuut voor verschillende habitats van communautair belang en verscheidene zeldzame soorten (bittervoorn, vliegend hert, verschillende soorten vleermuizen, …);
• De verbetering van de interregionale samenwerking om het hoofd te bieden aan de uitdagingen voor het woud door de volgende maatregelen: de inrichting van onthaalpoorten die onderling verbonden zijn (evenals met de rand van het woud) door een kwalitatief recreatief netwerk voor het gebruiksgemak van de wandelaars, de ontsnippering van het massief door de aanleg van ecoducten, de verbinding van het woud met andere grote bossen (Hallerbos en Meerdaalwoud), het uitwerken van een gemeenschappelijke communicatie, …

Het bijna duizend pagina’s tellende document bevat naast de maatregelen voor bosbeheer ook specifieke beheerplannen voor bosreservaten (2), natuurreservaten (5) en archeologische reservaten (2). Het document is beschikbaar op https://leefmilieu.brussels/themas/groene-ruimten-en-biodiversiteit/acties-van-het-gewest/beheerplan-voor-het-zonienwoud.

Om het publiek dat de Brusselse bossen en wouden bezoekt goed te kunnen onthalen, werden verschillende soorten meubilair geïnstalleerd: banken, picknicktafels, vuilnisbakken, informatie- en bewegwijzeringsborden, … Het meubilaircharter bepaalt dat hiervoor inheems hout moet gebruikt worden van duurzaam beheerde bossen.

Alle bossen en wouden in het Brusselse Gewest vallen onder Natura 2000, vooral voor de aanwezigheid van vleermuizensoorten van communautair belang. In het Brusselse Gewest leven 19 van de 24 soorten in België. Bijzondere acties worden ondernomen voor het behoud van deze soorten zoals het behoud van holle oude bomen, een aanzienlijke hoeveelheid dood hout en de ontwikkeling van geleidelijke bosranden. Deze maatregelen zijn niet alleen gunstig voor de vleermuizen, maar voor de biodiversiteit in het algemeen.

De ‘beukenkathedraal’ is een typisch landschap van het Zoniënwoud, waarvan het imago nauw samenhangt met dat van Brussel. In het kader van de klimaatverandering wordt dit unieke landschap bedreigd aangezien steeds meer droge zomers voorspeld worden. Niettemin zal getracht worden een representatief staal van dit unieke landschap te behouden. Opdat de Brusselaars in de toekomst ook nog zouden kunnen genieten van een kathedraallandschap zal er wintereik geplant worden om een eikenkathedraal te vormen zoals in het woud van Tronçais in Frankrijk of Spessart in Duitsland.

In het kader van het Brusselse bosbeheer is de houtproductie geen doel op zich, maar een middel. Niettemin is het bosbeheer van een hoog niveau en kan hout met erkende kwaliteit uit het bos worden gehaald. Elk jaar krijgt het beukenhout uit het Zoniënwoud de beste prijzen van het land. Om het behoud van dit unieke erfgoed te verzekeren en ter beschikking te stellen van het bosmilieu werden erkende zaadbestanden aangeduid waar beukennootjes regelmatig geoogst worden. Het waardevolle bospatrimonium omvat niet enkel de beuk; tevens werden tevens erkende zaadbestanden aangeduid voor de es, de lork en de zwarte den.

Gemiddeld wordt jaarlijks 6.000 m³ hout afkomstig van verbeterings- en verjongingskappen geoogst voor het onderhoud, de verbetering en de verjonging van de bestanden. Het kwaliteitsstamhout wordt hoofdzakelijk verzaagd, afgerold of gefineerd om er vele gebruiksvoorwerpen van te maken zoals decoratieve of akoestische panelen, parket, lambrisering, trappen, meubels, speelgoed en keukengerei. Een deel van het hout afkomstig van eik en lork wordt ter plaatse verwerkt tot palen (slagbomen, paaltjes om parkeren te verhinderen, paaltjes voor schuttingen) en klein eenvoudig meubilair dat makkelijk te onderhouden is. Kleinere houtsortimenten worden bewerkt tot brandhout voor Brussel (vooral pizzeria’s) en omstreken. 

In het kader van het beheer wordt speciale aandacht besteed aan de bodembescherming. In dit verband moeten machines voor de exploitatie en ruiming op de hiervoor bestemde ruimingspistes blijven. Het Zoniënwoud heeft ook een label voor duurzaam bosbeheer (FSC).

Nieuwe laagenergetische brigadesite om het bos te beheren

Op 27 maart werd aan de rand van het Zoniënwoud in Ukkel een nieuwe brigadesite ingehuldigd om het personeel op het terrein betere werkomstandigheden te bieden en de impact op het milieu te beperken. Het nieuwe gebouw werd vanaf het begin ontworpen i.s.m. de boswachters, die hun behoeften konden toelichten. Dit project wil hen voorzien van adequate uitrustingen aangepast aan hun behoeften.

Naast het welzijn van het personeel moesten het duurzame aspect van het gebouw en een passende integratie in het landschap worden gewaarborgd. De milieuhinder moest zo beperkt mogelijk zijn, rekening houdend met het beschermde karakter van de site, het BIWM-waterwingebied en de Natura 2000-zone. Het 1.110 m² grote gebouw is uitstekend geïsoleerd en uitgerust met een extensief groendak. Er werd een houtketel geïnstalleerd die werkt op houtblokken van het woud en bewerkt door de bosarbeiders. De nieuwbouw stimuleert ook de interactie met de lokale fauna: houten gevelbekleding om vleermuizen te huisvesten, bessenstruiken om vogels aan te trekken, enz.