Nood aan een nieuw sociaal model en ambitieuze investeringsstrategieën

Het regeringsbeleid biedt volgens de Confederatie Bouw allicht een stabieler kader voor de komende jaren. De algemene economie zou immers moeten kunnen profiteren van de positieve effecten van enkele regeringsmaatregelen zoals een algemene loonlastenverlaging (tax shift) waarvan het tweede deel in 2018 in werking zal treden, de verwachte (maar nog in te vullen) hervorming van de vennootschapsbelasting, een betere omkadering van de loonnorm en de mogelijkheden inzake werkbaar en wendbaar werk. Bovendien kan een gematigd interprofessioneel akkoord de sociale vrede eerder bewaren.

Desondanks is waakzaamheid geboden. De bouw verschilt immers in verschillende opzichten van de rest van de economie. De Belgische bouwmarkt is voor haar productie vooral gericht op het binnenland, waardoor ze de jongste jaren lijdt onder sociale dumping en deloyale loyale concurrentie. Daarnaast staat de investeringsbereidheid zowel bij overheden als bij gezinnen onder druk.

Tijdens de volgende jaren moet de bouw een antwoord zien te vinden op vier grote uitdagingen.

Het overheidsinvesteringspact snel invullen

Eind oktober vorig jaar organiseerde de Confederatie Bouw een colloquium over overheidsinvesteringen waarin ze het zwakke investeringspeil aan de kaak stelde. De algemene teneur nadien luidde dat de Belgische overheden meer moeten investeren. Deskundigen uit diverse vakgebieden reikten alternatieve denksporen aan en pleitten allemaal voor een degelijk en structureel investeringsbeleid om de groei en de algemene welvaart te bevorderen.

In de herfst van 2016 besliste de regering uiteindelijk een ‘Nationaal Pact voor Strategische Investeringen’ door te duwen om de investeringen in bepaalde gebieden zoals mobiliteit en energie op te drijven. Daarbij wil ze privé- en overheidsgeld mobiliseren en samen met de gewestelijke overheden een gecoördineerd beleid uittekenen.

De Confederatie Bouw juicht deze regeringsbeslissing toe en dringt aan op een versnelde en concrete uitvoering ervan. Daarbij zullen fundamentele keuzes gemaakt moeten worden: men zal bepaalde uitgaven voorrang moeten geven, er zullen bepaalde alternatieve financieringswijzen (pps) ontwikkeld moeten worden en eventueel moet men bepaalde Europese of nationale begrotingsregels, die vandaag als te streng worden beschouwd, durven herzien. Kortom, de Confederatie Bouw pleit voor een strategie die investeringen structureel steunt en die losstaat van de cyclische investeringen door lokale overheden.

Uit de studie die het Federaal Planbureau op 27 januari uitbracht over de overheidsinvesteringen in België blijkt dat het van groot belang is om deze investeringen weer op gang te trekken voor de economie van het land, o.m. wat groei, werkgelegenheid en concurrentiekracht aangaat. De studie signaleert ook dat de intensiteit van de effecten van het weer aanzwengelen van de investeringen in grote mate afhangt van de wijze waarop die investeringen worden gefinancierd.

Gezinsinvesteringen steunen via de fiscaliteit

Een maatschappij evolueert constant en de factoren die de vraag naar nieuwbouw- of bestaande woningen beïnvloeden, evolueren mee. Daarmee moet rekening gehouden worden. Zo zal de bevolkingstoename vanaf 2018 vertragen. In de toekomst zullen er minder nieuwe gezinnen zijn, wat de woonbehoeften enigszins zal afremmen. Al gedetecteerde trends zoals de verkleining van de gezinsgrootte, o.m. door de stijgende levensverwachting en de toename van het aantal eenoudergezinnen, zouden zich doorzetten.

Daartegenover staat nog steeds de financiële last van de huisvestingskosten voor een gezin waarvan het inkomen de afgelopen jaren niet substantieel toenam. In combinatie met de hierboven vermelde evoluties zal dat de vraag steeds meer naar kleinere woningen sturen.

Ten slotte staan de klimaatdoelstellingen meer dan ooit bovenaan de agenda. België heeft zich immers via de Europa 2020-strategie geëngageerd om hiervoor belangrijke inspanningen te leveren. Voor de bouwsector betekent dat vooral een sterke vermindering van de uitstoot van broeikasgassen van gebouwen. Daarvoor zullen de energieprestatie-eisen moeten uitgebreid worden naar bestaande gebouwen en zal een omvangrijk plan vereist zijn voor het energiezuinig renoveren van het bestaande patrimonium.

Om die redenen pleit de Confederatie Bouw voor twee fundamentele maatregelen of acties:

• De toepassing van een verlaagd btw-tarief in het ganse land voor heropbouw na sloop. Dat tarief moet ook gelden bij de verkoop van een bestaand gebouw dat heropgebouwd werd na afbraak. Die maatregel is absoluut nodig om om het even welk plan voor de energierenovatie van de bestaande gebouwde omgeving te doen slagen.
• De politieke verbintenis om geen fiscale maatregelen te nemen die investeringen in nieuwbouw op de huurmarkt belemmeren. Analyses van de huuropbrengst en van het gewicht van de vastgoedfiscaliteit tonen immers duidelijk aan dat de belastingdruk op onroerend goed in België globaal bekeken erg hoog is en zelfs tot één van de hoogste in Europa behoort. Zo blijkt uit de IDEA Consult-studie van 2014 dat de nettohuur vandaag tussen 35 en 39% belast wordt naargelang de gewesten, exclusief eventuele gemeentebelasting. De vastgoedfiscaliteit weegt dan ook zwaarder dan de roerende fiscaliteit (30%).

Een nieuw sociaal model promoten

Tijdens de voorbije vier jaar gingen liefst 20.000 jobs teloor in de bouwsector. In 2016 stabiliseerde de werkgelegenheid zich, maar volgens de Confederatie Bouw zal ze opnieuw onder druk komen te staan. Ze ziet daarvoor twee redenen: ten eerste ging de regering niet in op het dwingende verzoek om een sociale-lastenverlaging van 6 € per uur voor de sector door te voeren (ze behield in haar begrotingsprognoses slechts de toekenning van een enveloppe van 600 miljoen € voor een lastenverlaging in de bouw na 2019); en ten tweede zullen vanaf 1 januari 2018 langere opzeggingstermijnen gelden. Vanaf dan worden de regels van het eenheidsstatuut bij het ontslag van werknemers ook in de bouwsector van toepassing. De Confederatie Bouw vindt die beslissing ondoordacht, want Belgische bedrijven zullen personeel moeten laten afvloeien om nog enigszins te kunnen concurreren met buitenlandse bedrijven die, weliswaar legaal, 20 tot 35% lagere kosten hebben.

De Confederatie Bouw wil de eventuele negatieve impact van deze beslissingen in de verf zetten en vooral trachten te beperken. Dat wordt dan ook de inzet bij de sectorale sociale onderhandelingen die medio februari van start gaan. De Confederatie Bouw zal er pleiten voor een pact tussen de sociale partners en de regering dat zuurstof moet geven aan de Belgische bedrijven en zoveel mogelijk lokale banen moet vrijwaren. Er staat immers veel op het spel voor een sector die nog steeds 200.000 loontrekkenden in dit land aan het werk zet.

Digitalisering vergemakkelijken

De onvermijdelijke digitalisering van de productieprocessen en de bedrijfsvoering in bouwbedrijven vormt één van de grote uitdagingen en doelstellingen in de zeer nabije toekomst. In vergelijking met onze grote buurlanden is België geen koploper in digitalisering. Weinig aannemers beseffen dan ook de impact van deze digitale (r)evolutie en het belang om zich hierop nu al intensief klaar te stomen.

Daarom staat de digitalisering van de bouw centraal in het BouwForum van de Confederatie Bouw op donderdag 16 februari, bij de opening van Batibouw. Naast het elektronisch administratief beheer in bedrijven, dat al vrij goed bekend is en gebruikt wordt, zal vooral de digitalisering van het productieproces van bedrijven onder de aandacht worden gebracht. Nieuwigheden zoals “het digitale model” (BIM), 3D-printen of -scannen, via het internet bestuurde bouwmachines of installaties (the internet of things), robotisering en het gebruik van drones zijn stuk voor stuk ‘revoluties’ waarop bouwbedrijven zich moeten voorbereiden.

Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de Confederatie Bouw en de sectorale onderzoekscentra, het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) en het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW). Zij zullen bedrijven volop moeten begeleiden tijdens deze transitie. Tegelijk moet de overheid opleidingsprogramma’s voor de sector voorzien, samenwerkingsverbanden opzetten en steunmaatregelen uitwerken.