“Wie zal morgen onze steden bouwen?”

De Beurs van Libramont tracht mensen te verbinden om vragen los te weken en vernieuwende en duurzame oplossingen voor de landbouw, het bos en het milieu te bedenken en te delen. Ze wil de drijvende krachten achter de verandering begeleiden zodat onze gemeenschap de wereld van morgen kan ruiken, voelen, proeven, horen en zien.

Aan het thema van de Beurs van Libramont 2019 wordt al geruime tijd gewerkt. Tijdens dit oneven jaar is deze editie gericht op en voor de bos-houtketen (van 26 tot 31 juli). Deze keten is een belangrijke bron van werkgelegenheid. In België bestrijken bossen met 700.000 ha 23% van het grondgebied. Deze natuurlijke en hernieuwbare rijkdom wil de sector benutten volgens de regels van duurzaam beheer. Het hout van onze bossen kan een antwoord bieden op heel wat maatschappelijke behoeften en kan mee een oplossing bieden voor enkele fundamentele en dringende uitdagingen.

In 2018 konden meer dan 200.000 bezoekers informatie inwinnen, bijleren, meer inzicht verwerven in het thema “Wie zal morgen onze steden voeden?” en het vanzelfsprekende verband leggen tussen landbouw, voeding en gezondheid. Dit jaar zal de Beurs van Libramont een maatschappelijk thema behandelen en onze bossen en het materiaal hout dichter bij mekaar brengen.

Focus op een centraal thema in de houtketen

De steeds grotere demografische spanningen, de bevolkingsconcentratie in stedelijke zones en de steeds schaarsere bouwrijpe gronden vormen drie factoren waardoor nieuwe percelen moeten worden gezocht en nieuwe constructieve oplossingen worden bedacht om de gebouwen van morgen gestalte te geven. Fossiele hulpbronnen en traditionele bouwmethodes zullen niet volstaan om te blijven bouwen met het ritme dat nodig is voor een rationele, duurzame en vernieuwende groei van onze steden. Voor houten woningen en in de bredere zin de 'bos-houtketen' is een toonaangevende rol weggelegd in de stedelijke omwentelingen die onze landschappen en leefwijzen ingrijpend veranderen.

Hout, bij uitstek een modern materiaal dankzij zijn industriële verwerking en opwaardering, kan beantwoorden aan de uitdagingen van de stad van vandaag, maar vooral van morgen. Het gebruik ervan in openbare of private infrastructuur en in individuele huizen, maar vooral in woningcomplexen en huizen met verschillende verdiepingen maakt het mogelijk om ecologische waarde te scheppen, de mens weer te verzoenen met zijn habitat en hem te laten bewegen in een meer natuurlijke omgeving die niet alleen beter is voor zijn gezondheid, maar ook moderner, esthetischer, comfortabeler en met meer aandacht voor design.

Hulpbronnen van hout (onze bossen) bestaan en kunnen niet worden verhuisd, net als de knowhow van bedrijven en onderzoek en ontwikkeling (o&o) op dit materiaal. Door de bos-houtketen in te schakelen is het dus mogelijk om een waardevolle kring uit te bouwen die ten dienste staat van de lokale economische weefsels, duurzame ontwikkeling en de band tussen mensen met het oog op een andere opvatting van samenleven.

Enquête

Er staat heel wat op het spel, van begin (het productiebos) tot eind (constructiehout). Reeds in 2015 was de houtketen één van dé onderwerpen die de beurs bezighielden. Om die reden houdt Libramont 15 jaar na de eerste enquête over de perceptie van de bos-houtketen bij het publiek dezelfde enquête met een steekproef bij duizend representatieve personen in Wallonië en Brussel. Ter ondersteuning van de denkpistes van het thema 2019 worden de resultaten bekendgemaakt op de Beurs van Libramont.

Uit deze enquête komt duidelijk een verschuiving tussen de opvatting van de rol van het bos en die van het materiaal hout naar voor. De twee hoofdzaken zijn in dit verband:

·      De hoofdfunctie die aan een bos wordt toegewezen, is ontspanning: wandelen, joggen, enz. Dit heeft een sterke impact op de visie op de andere functies van een bos en in het bijzonder de productieve functie die uitdrukkelijk door 40% van de respondenten wordt verworpen; volgens hen moet het kappen van bomen worden verboden.

·      Eén Franstalige Belg op drie wil het gebruik van hout voor de bouw van zijn of haar woning overwegen. De grootste obstakels zijn vooroordelen die wetenschappelijk volkomen zijn weerlegd, maar waaraan men hardnekkig blijft vasthouden.  Zo denkt zowat 20% van de respondenten dat hout minder goed bestand is tegen brand dan andere materialen.

Openingsconferentie

De Engelse bioloog en architect Steven Ware, verbonden aan het bureau Art & Build, geeft op vrijdag 26 juli om 10 uur de openingslezing van de beurs. Hij zal zijn visie delen over de positie van biogebaseerde materialen en hout in het bijzonder om de stedenbouwkundige uitdagingen van onze moderne samenleving aan te gaan:

·      overschakelen van een economie op basis van aardolie naar een regeneratieve economie;

·      zorgen voor een beter samenleven in onze steden en dorpen;

·      aanbieden van kwaliteitsvolle en bevredigende jobs in de houtbouwsector;

·      verkleinen van onze afvalberg;

·      aanbieden van kwaliteitsvolle woningen aan alle gezinnen, rekening houdend met de evolutie van de samenleving (nieuw samengestelde gezinnen, eenpersoonsgezinnen, enz.)

Onderzoek op het gebied van houtbouwkunde boekt snel vooruitgang. Er bestaan nu al verschillende moderne technieken. Elk systeem heeft specifieke voordelen en moet gekozen worden afhankelijk van de projectkenmerken. Bouwen met hout mag bovendien niet integristisch worden benaderd; er moet ook over worden nagedacht in combinatie met andere materialen.

Tentoonstelling (Hal 3), conferenties, Demo Forest

Hout voor het bouwen van een woning is meer dan een materiaal een levenswijze en een bron voor een lokale en duurzame economische sector. Om vastgoedmakelaars en hun klanten te overtuigen moeten we het paradigma veranderen. We moeten afstappen van vergelijkingen op basis van de kostprijs per m² en evolueren naar een handelsmodel dat stoelt op de hele levenscyclus en waarin de bouwkosten, gebruikskosten (verwarming, ...), modulariteitsmogelijkheden en afbraak- of recyclagekosten worden opgenomen. Houten gebouwen moeten zich differentiëren van “klassieke” gebouwen en een nieuwe positie innemen t.o.v. de stad, de natuur, de bouwsector en de binnen- en buiteninrichting. Om bij kopers en jongeren die op zoek zijn naar nieuwe manieren van leven en consumeren interesse op te wekken voor de aankoop van een houten woning moeten we hen kunnen verbazen en verrassen. De uitdaging is dus globaler dan alleen de concurrentie tussen de materialen aan te pakken: we moeten een economisch, sociaal, technisch en ecologisch model uitvinden om te overtuigen.

Wallonië bezit 556.000 ha bos, wat overeenkomt met meer dan 111 miljoen m³ hout. De Waalse bossen zijn productief en er wordt niet te veel gekapt. De beschikbare houtvoorraad neemt toe en blijft onder de jaarlijkse aanwas.  Als we daar het Groothertogdom Luxemburg en het Franse Grand-Est bij rekenen, kan men beschikken over een vrij samenhangend boscomplex van 2,5 miljoen ha en een houtvoorraad op stam geschat op zowat 490 miljoen m³ die jaarlijks zorgt voor 15,6 miljoen m³ en waarvan we vandaag ruwweg 56% oogsten (of iets minder dan 9 miljoen m³ per jaar).

Onze houtindustrie moet zich blijven ontwikkelen, vernieuwen en talenten aantrekken. De bosbouwsector moet zorgen voor de bevoorrading met de vereiste volumes, hoeveelheden en prijzen die de ene partij een inkomen en de andere een kwaliteitsvolle grondstof verzekeren.

Het zou onzinnig zijn voor het milieu en de economie om een houtbouwsector te ontwikkelen die teert op grootschalige invoer. Zo heeft Vlaanderen een negatieve handelsbalans van 844 miljoen € voor de voornaamste houtproducten.

De grote vragen die tot discussie zullen leiden gedurende de zes dagen van Libramont zijn:

-      Hoe kunnen de overheden de beroepen in de hout- en bossector aantrekkelijk houden met behoud van de industriële knowhow?

-      Hoe zorgen we voor een veerkrachtig bos dat kwaliteitsvol hout produceert, terwijl bossen en  bosbouwers te maken krijgen met de klimaatuitdagingen en de kapcycli tussen 60 en 150 jaar liggen?

-      Hoe kan bosgenetica van nut zijn voor het bos van morgen?

-      De vorming van bosbouwers wordt (gelukkig) gekenmerkt door bosecologie. Moeten we deze competentie echter niet verbreden naar ‘de gebruiksecologie’ (levenscyclus van materialen, globale impact van keuzes, enz.) en er een opleiding in economie en sociologie van de bos-houtketen aan verbinden?

-      Hoe kan de wetgever het bos herpositioneren als ook een ruimte voor kwalitatieve houtproductie voor onze bedrijven en meer in het bijzonder voor de houtbouw? Hoe kan hij de bos-houtketen herpositioneren als een strategische sector gezien de hedendaagse uitdagingen (klimaat, uitputting van fossiele grondstoffen, demografie, evolutie van de structuur van de samenleving, enz.)?

-      Hoe kunnen we de perceptie van de recreatieve en productieve functies van het bos met elkaar verzoenen? Hoe tonen we aan dat deze rollen geen tegengestelden zijn, maar elkaar aanvullen?

-      Hoe verhogen we de steun voor investeringen en vernieuwingen in een bio-economische sector?

-      Moet de industrie zich aanpassen aan de producten uit onze bossen of omgekeerd? Wat met de bevoorrading van de bedrijven van de sector op tien jaar? Wat met de evolutie van de vraag?

-      Wat staat de grootschalige intrede van hout in openbare gebouwen in de weg? Hoe raken we met hout bij voorschrijvers en lokken we architecten uit hun betonnen comfortzone?

-      Waar staat de houtbouw in onze grote Belgische steden en elders in Europa?